ISO 14025 ve EPD
ISO 14025, Tip III çevre beyanlarının geliştirilmesi için gerekli olan ilkeleri ve prosedürleri açıklamaktadır. ISO 14025, Tip III çevre beyan programlarının geliştirilmesinde ISO 14040 (LCA - Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi) serisi standartların kullanımını esas almaktadır. Ayrıca, ISO 14020´de verilenlere ek olarak çevresel bilgilerin kullanımına ilişkin ilkeleri de belirlemektedir. ISO 14025’te açıklanan Tip III çevre beyanları (EPD - Çevresel Ürün Beyanı), öncelikle işletmeden işletmeye iletişimde kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Fakat belirli koşullar altında işletmeden tüketiciye iletişimde de kullanılabilmektedir. ISO 14025 EPD Çevresel Ürün Beyanı standardı, yasal olarak gerekli çevresel bilgileri, iddiaları, etiketlemeyi veya diğer geçerli yasal gereklilikleri geçersiz kılmamakta veya bunları herhangi bir şekilde değiştirmemektedir.
ISO 14025, diğer ISO belgelerinde ele alınabilecek sektöre özel hükümleri içermemektedir. EPD Tip III çevre beyanları ile ilgili diğer ISO belgelerindeki sektör bazlı maddelerin ve gerekliliklerin, ISO 14025’in ilke ve prosedürlerini temel alması ve kullanması amaçlanmaktadır.
ISO 14025 ve EPD Çevresel Ürün Beyanı Nedir?
EPD Çevresel Ürün Beyanı veya Tip 3 Çevre Beyanı, önceden belirlenmiş parametreler ve ilgili olduğunda ek çevresel bilgiler kullanılarak nicelleştirilmiş çevresel veriler sağlayan çevresel beyan olarak tanımlanmaktadır. Bu parametreler, ISO 14040 ve ISO 14044´ten oluşan ISO 14040 serisi standartları temel almaktadır. Ek çevresel bilgiler nicel veya nitel olabilmektedir. ISO 14025 EPD Tip III çevre beyanları, aynı işlevi yerine getiren ürünler arasında karşılaştırmaları mümkün kılmak için ürünlerin yaşam döngüsü hakkında nicel çevresel bilgiler sunmaktadır. EPD Tip 3 çevresel beyanlarının öne çıkan özellikleri şunlardır:
Ø Bir veya daha fazla kuruluş tarafından sağlanmaktadır.
Ø Bağımsız olarak doğrulanmış yaşam döngüsü değerlendirmesi (LCA) verilerine, yaşam döngüsü envanter analizi (LCI) verilerine veya ISO 14040 serisi standartlara uygun bilgi modüllerine ve ilgili olduğunda ek çevresel bilgilere dayalı olarak hazırlanmaktadır.
Ø Önceden belirlenmiş parametreler kullanılarak geliştirilmektedir.
Ø Bir şirket veya şirketler grubu, sanayi sektörü veya ticaret birliği, kamu otoriteleri veya kurumları, bağımsız bir bilimsel kuruluş veya başka bir kuruluş gibi bir program operatörünün yönetimine tabidir.
ISO 14025’te açıklanan EPD Tip III çevre beyanları, esas olarak işletmeler arasında bir bilgi alışverişi kurulabilmesi için geliştirilmiştir. Fakat işletmeler ile tüketiciler arasında kurulan iletişimin de bir parçası olabilmektedir. EPD Tip III çevre beyanı geliştiricisinin hedef kitleyi tam olarak belirleyemeyeceği kabul edilmektedir. Ancak, bazı büyük işletmeler, küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ´ler), kamu ihale kurumları ve tüketiciler gibi farklı alıcı veya kullanıcı gruplarının bilgi ihtiyaçlarının dikkate alınması önemlidir. ISO 14025’i temel alan Tip III çevre beyanları ve programları geliştirmekten sorumlu olan kişi ya da kurumlar, hedef kitlenin farkındalık düzeyine gereken özeni göstermek zorundadır.
ISO 14025’e dayalı programlarda, beyanı yapan kuruluşun, verileri dahili veya harici olarak bağımsız bir şekilde doğrulaması istenmektedir. Bu durum, işletmeden tüketiciye yapılan beyanlar dışında üçüncü taraf doğrulaması anlamına gelebilmektedir, fakat bir zorunluluk teşkil etmemektedir. Standartta yer alan karşılaştırılabilirlik ilkesi gereği, programlar arasında genel program talimatlarının ve özellikle ürün kategorisi kurallarının (PCR) uyumlu hale getirilmesi teşvik edilmektedir. Bu durum, PCR geliştirme, PCR inceleme ve doğrulama prosedürleri, idari prosedürler ve beyan formatı ile ilgili kuralların karşılıklı olarak tanınmasını içermektedir.
ISO 14025’e göre hazırlanan EPD / Tip III çevre beyanlarının geliştirilmesi uygulamasında, ilgili programlar veya hazırlanan beyanları Eco-Leaf, Eko-Profil, ürünün çevresel beyanı, çevresel ürün beyanı (EPD) ve çevresel profil gibi çeşitli isimlerle anılabilmektedir.
ISO 14025 Kapsamı
ISO 14025 standardının maddeleri şu şekildedir:
1 Kapsam
2 Normatif referanslar
3 Terimler ve tanımlar
4 Hedef
5 İlke
5.1 ISO 14020 ile ilişki
5.2 Gönüllü nitelik
5.3 Yaşam döngüsü temeli
5.4 Modülerlik
5.5 İlgili tarafların katılımı
5.6 Karşılaştırılabilirlik
5.7 Doğrulama
5.8 Esneklik
5.9 Şeffaflık
6 Program gereksinimleri
6.1 Genel
6.2 Programın kapsamı
6.3 Program operatörünün sorumlulukları
6.4 Genel program talimatları
6.5 İlgili tarafların katılımı
6.6 Ürün kategorilerinin tanımlanması için prosedür
6.7 PCR (Ürün Kategori Kuralları) geliştirme prosedürü
6.8 LCA metodolojisinin uygulanmasına ilişkin prosedür
7 Beyanname gereksinimleri
7.1 Genel
7.2 Beyanname içeriği
7.3 Beyanın güncellenmesi
8 Doğrulama
8.1 İnceleme ve bağımsız doğrulama prosedürü
8.2 Doğrulayıcıların ve PCR inceleme panelinin bağımsızlığı ve yetkinlikleri
8.3 Veri gizliliği kuralları
9 İşletmeden tüketiciye iletişim için Tip III çevre beyanları geliştirmeye yönelik ek gereksinimler
9.1 Genel
9.2 Bilgi sağlanması
9.3 İlgili tarafların katılımı
9.4 Doğrulama
Ek A: Tip III çevre beyanı programı geliştirme ve işletme şeması
Ek B: Ürün parçalarının Tip III çevresel beyanlarında yer alan bilgi modüllerinden bir Tip III çevre beyanının gelişimini gösteren örnek
Bibliyografya
ISO 14025, bu standarda uygun olarak EPD (Çevresel Ürün Beyanı) yayınlamak isteyen kuruluşlar için birçok konuya açıklık getirmektedir. Beyannamenin hangi ilkeler doğrultusunda hazırlanması gerektiği, beyannamede yer alacak bilgiler ve doğrulama prosedürlerine ilişkin tüm bilgiler ISO 14025 içerisinde mevcuttur.
ISO 14025 EPD Nasıl Yapılır?
ISO 14025 EPD / Tip III çevre beyanları, eşdeğer işlevsel gereksinimleri karşılayan ürünlerin çevresel özelliklerinin karşılaştırmasını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Nicel veriler, PCR tarafından belirtildiği şekilde uygun ve tutarlı ölçüm birimlerinde rapor edilmektedir. Sağlandığı durumlarda nitel veriler karşılaştırılabilir olacaktır. Niteliksel bilgiyi üretmek için aynı yöntemler veya sistemler kullanılmalı ve bu yöntem ve sistemler tanımlanmalıdır. PCR´nin ayrıntıları, ürünü satın alan veya kullanan kişiye istek üzerine sağlanmaktadır.
Bir ürün kategorisindeki tüm Tip III çevre beyanları, ISO 14025’te açıklanan beyan formatını takip etmek ve program operatörü tarafından sağlanan PCR´de tanımlanan parametreleri içermek zorundadır. Aşağıdaki bilgiler, PCR´ye göre herhangi bir Tip III çevre beyanına dahil edilmelidir:
Ø Beyanı yapan kuruluşun kimliği ve tanımı
Ø Ürünün tanımı
Ø Ürün tanımlaması (Model numarası, parça / seri numarası vs)
Ø Programın adı ve program operatörünün adresi, logo ve web sitesi
Ø PCR tanımlaması
Ø Yayın tarihi ve geçerlilik süresi
Ø LCA, LCI veya bilgi modüllerinden gelen veriler
Ø Ek çevresel bilgiler
Ø Beyan edilecek malzeme ve maddeleri kapsayan içerik beyanı (örneğin; yaşam döngüsünün tüm aşamalarında insan sağlığını ve çevreyi olumsuz yönde etkileyebilecek malzeme ve maddelerin özellikleri dahil olmak üzere ürün içeriği hakkında bilgiler)
Ø Beyan, tüm yaşam döngüsü aşamalarını kapsayan bir LCA´ya dayanmıyorsa, hangi aşamaların dikkate alınmadığı hakkında bilgi
Ø Farklı programlardan alınan çevre beyanlarının karşılaştırılabilir olmayabileceğinin beyanı
Ø Açıklayıcı materyalin nereden alınabileceği hakkında bilgi.
EPD Çevresel Ürün Beyanı, LCA çalışmaları, LCI çalışmaları ve/veya bilgi modüllerinden gelen ilgili verileri içermelidir. Bunlar, yaşam döngüsü aşamalarından veya ek çevresel bilgilerden türetilen bilgileri içerebilir, ancak bunlarla sınırlı değildir. Bu verileri şu şekilde kategorize edebiliriz:
Ø PCR´ye göre yaşam döngüsü envanter analizinden (LCI) elde edilen veriler
o enerji, su ve yenilenebilir kaynaklar dahil kaynakların tüketimi
o hava, su ve toprak emisyonları
Ø Yaşam döngüsü etki değerlendirmesinin (LCIA) sonuçları
o iklim değişikliği
o stratosferik ozon tabakasının incelmesi
o toprak ve su kaynaklarının asitlenmesi,
o ötrofikasyon
o fotokimyasal oksidanların oluşumu
o fosil enerji kaynaklarının tükenmesi
o maden kaynaklarının tükenmesi
Ø Üretilen atık miktarları ve türleri (tehlikeli ve tehlikesiz atıklar) gibi diğer veriler
EPD Çevresel Ürün Beyanı, beyanın ürün, ürün veya ambalajın bir kısmı veya bir hizmet unsuru için mi geçerli olduğunu açıkça gösterecek şekilde sunulmaktadır.
ISO 14025 EPD Danışmanlığı
ISO 14025 EPD Çevresel Ürün Beyanı yapmak isteyen kuruluşlar, bu süreci bir danışmanlık firmasıyla beraber yürüttükleri takdirde çok daha hızlı sonuç alabilmektedir. Danışmanlık firmaları, ürün veya hizmet sahibi kuruluşun bu süreçte yapması gereken tüm çalışmaları planlamakta; beyanın kapsamını ve detaylarını ortaya koymaktadır. Şirketler, ISO 14025 EPD danışmanlığı ile Çevresel Ürün Beyanı çalışmalarını doğru, tutarlı, şeffaf ve düşük maliyetli bir şekilde tamamlayabilmektedir.
