UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change | Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi)
UNFCCC, iklim değişikliğinin ana sebebi olan küresel ısınmanın azaltılmasını ve kontrol edilebilir düzeyde tutulmasını amaçlayan uluslararası bir sözleşmedir. 1992 yılında Brezilya’nın Rio de Janerio şehrinde düzenlenen ve iklim değişikliği de dahil olmak üzere küresel ölçekte çeşitli çevre sorunlarının ele alındığı Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda (Dünya Zirvesi) imzaya açılmıştır. 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe giren UNFCCC, bu zirvenin en önemli çıktılarından biri olmuş ve 197 ülkeyi iklim değişikliği ile ilgili hedefler doğrultusunda bir araya getirmiştir.
UNFCCC’nin en önemli hedefi, küresel iklim sistemi üzerinde beşeri faaliyetlerden kaynaklı tehlikeli etkileri azaltmaktır. Bunların başında da elbette sera gazı emisyonları gelmektedir. Her ne kadar UNFCCC’nin yaptırım gücü düşük olsa da sözleşmeye taraf olan ülkeler, sera gazı emisyonlarının azaltılmasını desteklemekte; bu bağlamda sorumluluk almayı ve hükümet düzeyinde eylem planları geliştirmeyi taahhüt etmektedir.
İklim değişikliği ile mücadele kapsamına hükümetlerarası düzeyde imzalanan ilk anlaşma olan UNFCCC, daha sonra 1997’de Kyoto Protokolü’nün ve 2015’te Paris Anlaşması’nın imzaya açılmasını sağlamıştır. Bu anlaşmalar, hükümetleri, küresel ısınmanın artık tüm dünya ülkeleri için ortak bir tehlike olduğu konusunda hemfikir hale getirmekte; bu sorun ve yarattığı olumsuz etkiler ile mücadele edebilmek için küresel iş birliğinin gerekliliğini ortaya koymaktadır.
UNFCCC Taraflar Konferansı (COP)
UNFCCC 1994 yılında yürürlüğü girdikten sonra, sözleşmeye taraf olan ülkeler, her yıl düzenli olarak bir araya gelerek COP (Conference of Parties) adı verilen Taraflar Konferansı’na katılmaktadır. İlki 1995 yılında Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenen UNFCCC COP’un üçüncüsü 1997 yılında Japonya’nın Kyoto şehrinde düzenlenmiştir. COP 3’ün en önemli özelliği, konferansta Kyoto Protokolü’nün imzaya açılması olmuştur.
21.’si Fransa’nın başkenti Paris’te düzenlenen COP, Kyoto Protokolü’nün yerine geçen Paris Anlaşması’nın imzalanması ile sonuçlanmıştır. Bu anlaşma, çok taraflı iklim değişikliği sürecinde bir dönüm noktası olmuştur. Zira ilk kez bağlayıcı bir anlaşma, tüm ülkeleri iklim değişikliğiyle mücadele etmek ve etkilerine uyum sağlamak için oldukça iddialı çabalar üstlenmek zorunda bırakmıştır. Paris Anlaşması’nın en önemli amacı, küresel ısınmayı sanayi öncesi seviyelere kıyasla 2oC’nin altında, tercihen 1,5oC ile sınırlamaktır.
UNFCCC’nin Öne Çıkan Özellikleri
? UNFCCC, her şeyden önce ülkelerin iklim değişikliğinin küresel bir sorun olduğunu kabul etmesini sağlamıştır. 1990’lı yıllarda, günümüzdeki bilimsel veriler ve teknolojik imkalar olmadan dahi bu gerçeği ortaya koymuş ve ülkelere iklim değişikliği ile mücadele konusunda çok önemli bir adım atma fırsatı vermiştir. Bu sorunun sürdürülebilirliğin önündeki en büyük engellerden biri olduğunun anlaşılmasını sağlamış ve hükümetleri gezegenimizin çıkarları doğrultusunda girişimlerde bulunmaya teşvik etmiştir.
? UNFCCC, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan iklim değişikliği sorununun en temel kaynağı olan sera gazı emisyonlarının azaltılması konusunda özel hedefler konumasını sağlamıştır. Sözleşme, emisyonların, ekosistemlerin düzenli işlemesini, gıda tedariki ile ilgili küresel tehditlerin ortadan kaldırılmasını, ekonomik kalkınmanın çevresel sorunlardan etkilenmemesini sağlayacak düzeye indirilmesi gerektiğini belirtmektedir.
? UNFCCC, iklim değişikliği ile mücadele kapsamında konulan hedeflerin gerçekleştirilmesinde OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) ülkelerine büyük sorumluluklar vermektedir. Özetle, sanayileşmiş ve bu nedenle sera gazı emisyon değerleri yüksek olan ülkeler, emisyonların azaltılması konusunda diğer ülkelere göre daha etkin olmalıdır.
? UNFCCC, sanayileşmiş ülkelerin iklim değişikliği ile ilgili faaliyetler konusunda gelişmekte olan ülkelere mali destekler vermesi gerektiğini belirtmektedir. Bunun için çeşitli hibe, fon ve kredi sistemleri geliştirilmiştir. İklim finansmanı, iklim teknolojisi ve kapasite geliştirme gibi konular, bu bağlamda sözleşmenin temel unsurları arasındadır.
? UNFCCC, sanayileşmiş ülkelerden Kyoto Protokolü tarafından yönetilen konular dahil olmak üzere iklim değişikliği politikaları ve önlemleri hakkında düzenli olarak rapor vermesini istemektedir. Ülkelerin ayrıca sera gazı emisyonlarının yıllık envanterini de sunmaları gerekmektedir. Sözleşmeye taraf olup gelişmekte olan ülkeler kategorisinde değerlendirilen ülkelerin ise hazırladıkları raporlarda genel değerlendirmeler yapması yeterlidir.
? UNFCCC, gelişmekte olan ülkeler tarafından üretilen sera gazı emisyonlarının payının önümüzdeki yıllarda artacağını kabul ederek bunu dikkate almaktadır. Bununla birlikte, nihai hedefine ulaşmak için, bu tür ülkelere, ekonomik ilerlemelerini engellemeyecek şekilde emisyonları sınırlamalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
? UNFCCC, Rio Zirvesi’nde imzalanan üç sözleşmeden biridir. Diğerleri ise Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ve Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi’dir. Bu üç sözleşme de aslında birbiriyle bağlantılıdır ve üçünün de amacı daha sürdürülebilir bir dünya inşa edilmesini sağlamaktır.
