Validasyon Testi Nedir?
Validasyon testi, birçok sektörde farklı ürün, ekipman, süreç ve sistem için yapılabilmektedir. Bir tasarım, üretim veya test çalışması tamamlandıktan sonra yapılan çalışmalar belirli standartlar, metodolojiler ya da yaklaşımlar doğrultusunda doğrulanmaktadır. Bu doğrulama çalışmalarına genel olarak validasyon testi adı verilmektedir. Oldukça geniş bir tanımı olmasına rağmen validasyon testi ifadesinin literatürde genel olarak temiz oda uygulamaları ve HVAC-R (ısıtma, havalandırma, iklimlendirme ve soğutma) sistemleri için kullanıldığını söyleyebiliriz. Bu tür sistemlerin kurulumu tamamlandıktan sonra devreye alma işleminden önce birçok farklı validasyon testi yapılmaktadır. Partikül sayımı, filtre sızıntı testi, canlı izleme, taze hava miktarı belirleme, hava akış hızı, hava akış modeli, basınç ve sıcaklık ölçümü gibi birçok farklı validasyon testi mevcuttur.
Validasyon Testi Nasıl Yapılır?
Günümüzde hijyen, çevre ve iklim koşullarının en önemli tasarım parametresi olduğu birçok farklı uygulama mevcuttur. Ameliyathalar, temiz odalar, yoğun bakım üniteleri, hastaneler vb gibi birçok yerde sıcaklık, nem, hava hızı, havadaki partikül yoğunluğu vb gibi parametreler kritik derece önemlidir. Bu amaçlarla kurulan tesisler ve sistemler için çeşitli validasyon testleri yapılarak tasarımın ve uygulamaların hedeflenen kalite standartlarına uygunluğu kontrol edilmektedir. Test kapsamı, validasyonun yapılacağı ürün, sistem, süreç ve uygulamaya bağlı olarak değişebilmektedir. Fakat genel anlamda şu testlerin yapıldığını söyleyebiliriz:
? Hava akış testi
Bir titanyum tetraklorür çubuğu yakılır ve klima santralinin çıkış kısmına yerleştirilir. Daha sonra duman dağılımı ile hava akış modeli tayin edilir.
? Hava akış hızı ve değişim hızı
HVAC sistemi belirli bölümlere ayrılır ve her bölümde hava hızı ölçülür ve ortalama hava hızı hesaplanır. Daha sonra HEPA filtre giriş alanı ölçülür ve toplam hava hacmi giriş alanı ile ortalama hava hızı çarpılarak elde edilir. Sonraki adımda oda hacmi hesaplanır. Oda içerisindeki saatlik hava değişim hızı, toplam hava değişiminin oda hacmine bölünmesiyle hesaplanır.
? Filtre sızıntı testi
Velometre (hava hızı ölçen cihaz) ile bir filtre sızıntı testi yapılır. Klima santralinin önüne yerleştirilir ve köşelerde hava hızı kontrol edilir. Hava hızı HEPA filtrenin üst limiti içinde olmalıdır, bu limiti aşarsa sızıntıyı azaltmak için gaz kesme yöntemi kullanılır.
? Partikül sayısı
Oda içerisindeki partikül sayısı partikül sayacı ile ölçülür. Operasyon öncesi ve çalışma sırasında partikül sayımı yapılır. Elde edilen sonuçlar ilgili uygulama için belirlenen standartlar dahilinde olmalıdır.
? Filtre bütünlüğü testi
Bu testte PAO (Poly Alpha Olefin) aerosolü kullanılarak HEPA filtresinin bütünlüğü test edilir. Aerosolün yukarı yönde hareket etmesi %100 sağlanarak bu test yapılır. Daha sonra HEPA filtresinin alıcı probu, tersine çevrilen aerosol miktarını ölçmek için kontrol edilir. Bu noktada sınır değeri, HEPA filtresinin üst sınırını geçmemelidir. Bu test önceleri DOP kullanılarak yapılmakta idi fakat DOP’un kanserojen olması nedeniyle PAO ile değiştirilmiştir.
? Basınç farkı
Bitişik alanın duvarlarına takılan manometre kullanılarak basınç farkı hesaplanır. Basınç farkı genellikle 5 ile 20 mmHg arasında olmalıdır.
? Kurtarma testi
Bu testte HVAC sisteminin kapalı konumunda sıcaklık ve nem kontrol edilir. Daha sonra sıcaklık 400oC´ye yükseltilir ve nem %75´e yükseltilir. Daha sonra HVAC sistemi çalıştırılarak sıcaklık ve nem ölçülür ve sıcaklık ve nemin sabit olduğu süre not edilir .
? Homojenlik testi
Sıcaklık ve nem termometre ve manometre kullanılarak izlenir. Değerşer düzenli olarak ölçülür ve dokümante edilir. Sonuçların homojenliği ve sürekliliği belirtilen limitler dahilinde korunmalıdır.
? Taze hava tayini
Taze hava damper girişinde taze hava girişi gözlemlenir. Toplam hava değişimi hesaplanır. Alınan taze hava, odadaki toplam hava değişimine bölünür. Daha sonra tüm bireysel odalarda HVAC sisteminde her döngüdeki taze hava giriş yüzdesini vermesi için 100 ile çarpılır.
Validasyon Testi Hangi Kuruluşlar İçin Önemli?
Isıtma, soğutma, havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinin validasyonu doğrudan insan sağlığı söz konusu olduğundan çok önemli bir işlemdir. Bu nedenle, temiz oda, ameliyathane, tıp merkezi, biyolojik ürün depolama tesisleri, hijyenik oda, yoğun bakım üniteleri, labarotuvar vb gibi tesisleri ve bu tesislerin içerisinde yer alan sistemlerin tasarımı ve kurulumunda yer alan kuruluşların validasyon testi yapması gerekmektedir. Bu tesislerin validasyon testi ile doğrulanması çeşitli yasa ve yönetmeliklerle zorunlu hale getirilmiştir. Bu nedenle, tesislerin kurulumu yapılarak devreye alınabilmesi için öncelikle validasyon testi yapılması ve sonuçların hedeflenen değerlerle uyumlu olması gerekmektedir.
Validasyon Testi Danışmanlık Hizmeti
Her tesisin, sistemin veya uygulamanın kendine özgü validasyon gereklilikleri mevcuttur. Validasyon yapması gereken kuruluşların bu gereklilikleri tüm yönleriyle bilmesi ve uygulaması çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Bu durumda, mutlaka alanında uzman kişi ve / veya kurumlardan danışmanlık hizmeti alınmalıdır. Validasyon testi için danışmanlık hizmeti veren firmalar, testlerin kapsamının belirlenmesi, yapılması ve dokümante edilmesi gibi süreçlerin tamamında kuruluşlara yol göstermektedir.
